Vulkanen
Vulkanen zijn indrukwekkende natuurverschijnselen die je overal ter wereld kunt vinden. Ze kunnen zowel gevaarlijk als fascinerend zijn. In dit artikel leer je wat vulkanen precies zijn, hoe ze ontstaan en welke verschillende soorten vulkanen er zijn. Zo krijg je een goed beeld van deze bijzondere bergen die soms vuur en lava spuwen.
Wat zijn vulkanen en hoe ontstaan ze precies?
Een vulkaan is een berg die ontstaat door het naar buiten komen van magma uit de aarde. Magma is gesmolten gesteente dat diep onder het aardoppervlak zit. Wanneer het magma door scheuren in de aardkorst omhoog komt, kan het uitbarsten en lava, as en gas de lucht in spuwen. Dit proces noemen we een vulkaanuitbarsting.
Vulkanen ontstaan vooral op plekken waar de aardplaten bewegen. De aardkorst bestaat uit grote platen die langzaam bewegen. Dit noemen we platentektoniek. Soms schuiven deze platen uit elkaar, botsen ze tegen elkaar of schuiven ze onder elkaar en op deze plekken kan magma makkelijker omhoog komen en zo ontstaat een vulkaan. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de zogenaamde ‘ring van vuur’ rond de Grote Oceaan.
De uitbarstingen van vulkanen kunnen heel verschillend zijn. Soms zijn ze rustig en stroomt de lava langzaam naar buiten. Andere keren zijn ze heel krachtig en spuwen ze veel as en rook hoog de lucht in. Dit hangt af van het soort magma en de druk die in de vulkaan ontstaat.
Verschillende soorten vulkanen
Er zijn verschillende soorten vulkanen, elk met hun eigen vorm en manier van uitbarsten. De bekendste soorten zijn schildvulkanen en stratovulkanen.
Schildvulkanen
Schildvulkanen hebben een brede, platte vorm en ontstaan door dunne, vloeibare lava die rustig stroomt. Deze ontstaan op plekken waar aardplaten uit elkaar schuiven of bij hotspots. Een voorbeeld hiervan is de Mauna Loa op Hawaï.
Stratovulkanen
Stratovulkanen zijn steiler en hoger dan schildvulkanen. Ze bestaan uit lagen lava en as die elkaar afwisselen. Deze vulkanen kunnen heftige uitbarstingen hebben, waarbij veel as en gas vrijkomt. De Vesuvius in Italië is een bekende stratovulkaan. Deze vulkanen komen juist voor als platen op elkaar botsen of onder elkaar schuiven.
Spleetvulkanen
Spleetvulkanen ontstaan niet uit een bergvorm, maar uit lange scheuren in de aardkorst waaruit lava stroomt. Deze uitbarstingen zijn vaak rustig, maar kunnen grote hoeveelheden lava verspreiden over een uitgestrekt gebied. Ze komen vooral voor op plekken waar aardplaten uit elkaar trekken, zoals op IJsland. Het landschap rond spleetvulkanen is vaak vlak en uitgestrekt, zonder de typische vulkaankegel.
Caldeiravulkanen
Een caldeiravulkaan ontstaat wanneer een vulkaan zo heftig uitbarst dat de magmakamer eronder instort. Hierdoor ontstaat een grote komvormige krater, een zogenaamde caldera. Soms vult zo’n caldera zich later met water en ontstaat er een kratermeer. Caldeiravulkanen kunnen enorm explosief zijn. Een voorbeeld hiervan is de Toba-caldera in Indonesië, die duizenden jaren geleden een van de grootste uitbarstingen ooit veroorzaakte.
| Vulkaansoort | Vorm | Lava | Uitbarsting | Locatie | Bekend voorbeeld |
|---|---|---|---|---|---|
| Schildvulkaan | Breed en plat | Dun en vloeibaar | Effusief (Rustig), met langzame lavastromen | Hotspots of divergente platen | Mauna Loa (Hawaï) |
| Stratovulkaan | Steil en kegelvormig | Stroperig en taai | Explosief, met veel as, gas en lavabommen | Subductiezones (platen botsen of duiken) | Vesuvius (Italië) |
| Spleetvulkaan | Langgerekte scheur | Dun en vloeibaar | Effusief (Rustig), met brede lavastromen | Divergente platen (Mid-Oceanische Ruggen) | Laki (IJsland) |
| Caldeiravulkaan | Grote komvormige krater | Vaak taai, gasrijk | Zeer explosief, vaak met instorting van de top | Subductiezones of hotspots | Toba (Indonesië) |
Vulkanen zijn niet alleen indrukwekkend om te zien, maar ook belangrijk voor het begrijpen van hoe onze aarde werkt. Door te leren over vulkanen weet je hoe ze ontstaan, welke soorten er zijn en wat hun kenmerken zijn. Zo kun je beter begrijpen waarom vulkanen soms gevaarlijk zijn, maar ook hoe ze het landschap en het leven op aarde beïnvloeden.
Oefenvragen
- Wat is magma en wat gebeurt er als het aan de oppervlakte komt?
- Noem twee plekken op aarde waar veel vulkanen voorkomen en leg uit waarom daar vulkanen ontstaan.
- Beschrijf het verschil tussen een schildvulkaan en een stratovulkaan.
- Welke vulkaanvorm heeft een kegelvorm en hoe ontstaat deze?
- Waarom kunnen vulkaanuitbarstingen soms gevaarlijk zijn?
Handige links voor verder lezen
Veel succes met leren over vulkanen!
Geef een reactie