Aardplaat

Een aardplaat is een groot stuk van de aardkorst dat langzaam beweegt. Deze platen vormen de buitenste laag van de aarde en drijven als het ware op de vloeibare mantel eronder. Door de beweging van aardplaten ontstaan er veel verschillende natuurverschijnselen, zoals aardbevingen, vulkanen en gebergten. In dit artikel leggen we uit wat een aardplaat precies is, hoe deze beweegt en welke soorten aardplaten en grenzen er zijn.

Wat is een aardplaat en hoe beweegt deze?

Een aardplaat is een stuk van de aardkorst dat kilometers dik kan zijn en soms wel duizenden kilometers breed. De aarde bestaat uit verschillende van deze platen die als puzzelstukjes over het oppervlak liggen. Ze bewegen heel langzaam, ongeveer een paar centimeter per jaar. Dit lijkt misschien niet veel, maar over miljoenen jaren kan dit grote veranderingen veroorzaken.

De beweging van aardplaten komt door de hitte in het binnenste van de aarde. In de mantel, onder de aardkorst, beweegt heet gesteente langzaam rond. Dit zorgt voor stromingen die de platen laten schuiven. Soms bewegen platen uit elkaar, soms botsen ze tegen elkaar aan, en soms schuiven ze langs elkaar. Deze bewegingen noemen we platentektoniek.

Door de beweging van aardplaten ontstaan er verschillende aardverschijnselen. Bijvoorbeeld, als twee platen uit elkaar bewegen, kan er magma omhoog komen en nieuwe aardkorst vormen. Als platen tegen elkaar botsen, kunnen er bergen ontstaan. En als platen langs elkaar schuiven, kunnen er aardbevingen ontstaan. Zo zie je dat de beweging van aardplaten heel belangrijk is voor het landschap op aarde.

Verschillende soorten aardplaten en hun grenzen uitgelegd

Er zijn verschillende soorten aardplaten op aarde, die verschillen in samenstelling en ligging. Sommige platen bestaan uitsluitend uit oceaanbodem. Deze zogenaamde oceanische platen bestaan uit een dichte, relatief dunne laag basaltgesteente. Ze zijn zwaarder dan continentale platen en bevinden zich onder de oceanen. Een voorbeeld hiervan is de Nazcaplaat in de Grote Oceaan.

Andere platen bestaan alleen uit landmassa en worden continentale platen genoemd. Deze zijn opgebouwd uit lichtere, maar veel dikkere gesteentelagen, voornamelijk graniet. Omdat ze lichter zijn dan oceanische platen, drijven ze hoger op de aardmantel. Wanneer twee continentale platen botsen, kunnen er hoge gebergten ontstaan, zoals de Himalaya.

Tot slot zijn er ook gemengde platen, die zowel uit oceaanbodem als uit land bestaan. Deze platen bevatten dus zowel basalt als graniet en hebben daardoor een variabele dikte en dichtheid. Voorbeelden hiervan zijn de Euraziatische en de Zuid-Amerikaanse plaat. Gemengde platen spelen een belangrijke rol in het ontstaan van aardbevingen, vulkanisme en gebergtevorming.

De grenzen tussen aardplaten zijn heel belangrijk. Er zijn drie soorten grenzen: divergente, convergente en transforme grenzen. Bij divergente grenzen bewegen platen uit elkaar. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de Midden-Atlantische Rug, waar nieuwe oceaanbodem ontstaat. Bij convergente grenzen botsen platen tegen elkaar. Dit kan leiden tot het ontstaan van bergen of vulkanen. Bij transforme grenzen schuiven platen langs elkaar, wat vaak aardbevingen veroorzaakt.

Elke soort grens heeft zijn eigen kenmerken en gevolgen. Bij divergente grenzen zie je vaak vulkanische activiteit en nieuwe aardkorst. Bij convergente grenzen kunnen zware aardbevingen en hoge bergen ontstaan, zoals de Himalaya. En bij transforme grenzen zijn aardbevingen het meest voorkomend, zoals bij de San Andreasbreuk in Californië. Door deze verschillen begrijpen we beter hoe de aarde verandert en waarom bepaalde natuurverschijnselen op bepaalde plekken voorkomen.

Aardplaten zijn dus grote stukken van de aardkorst die langzaam bewegen door de krachten in de aarde. Hun beweging zorgt voor veel verschillende natuurverschijnselen, zoals aardbevingen, vulkanen en bergen. Door te leren over aardplaten en hun grenzen, begrijpen we beter hoe onze aarde werkt en waarom het landschap er zo uitziet. Dit helpt ons ook om beter voorbereid te zijn op natuurgevaren die door deze bewegingen kunnen ontstaan.

Oefenvragen

1. Wat is een aardplaat en waaruit bestaat deze?
2. Welke drie soorten aardplaatgrenzen zijn er en wat gebeurt er bij elk van deze grenzen?
3. Waarom bewegen aardplaten?
4. Noem een voorbeeld van een aardverschijnsel dat ontstaat bij een convergente grens.
5. Wat is het verschil tussen een divergente en een transformgrens?